Omdat het internet al vol staat met reviews en verhalen over bekende Film Noir films als Sunset Boulevard, Double Indemnity, The Big Sleep of The Third Man leek het mij wel eens leuk om te kijken naar een aantal wat minder bekende Film Noirs. Sinds een jaartje ofzo ben ik redelijk verslaafd geraakt aan het ‘genre’ en inmiddels staat de teller op een stuk of 50. Tijd om de liefde te delen.
Wat is Film Noir
Allereerst, wat is Film Noir? Ze worden al een tijdje niet meer gemaakt, dus wellicht is enige uitleg noodzakelijk. Natuurlijk kan de geïnteresseerde beter even op Wikipedia kijken, maar dat is een vrij lang verhaal. Film Noir is niet echt helemaal 100% een genre, al lijken de meeste films in essentie wel redelijk veel op elkaar. De films komen vooral uit de jaren ’40 en ’50 (een enkele uit de jaren ’30), ze zijn zwart-wit en dus niet in technicolor gefilmd, en gaan over de misdaad. Een ander belangrijk kenmerk is de Femme Fatale, een bloedmooie vrouw die de hoofdpersoon met haar charmes meestal enorm in de problemen brengt. Soms opzettelijk en soms niet. Is ze te vertrouwen of vermorzelt ze je als je toegeeft aan haar charmes?
Film Noirs bevatten over het algemeen vrij veel clichés en zijn soms wat oubollig. Na een paar blikken en een kus iemand ten huwelijk vragen is geen enkel probleem. Een bovengemiddeld aantal personages heet Johnny, Joe of Frank, en kiezen voor de verstandige oplossing is iets wat je gewoon niet doet. Toch zitten de films vol met actie, drama, spanning en vaak flink wat plot twists. Dit alles zonder het Q.T. style neerknallen van alles en iedereen, het opblazen van alles en iedereen, of al het gescheld van tegenwoordig.
Wat de hoofdpersoon drijft zit meestal maar deels below the belt. Wat belangrijker is dan dat is een onbegrensde drang om zichzelf of een vriend van elke blaam te zuiveren. Als hoofdpersoon – of vriend daarvan – wordt je regelmatig verdacht van moord, diefstal of andere twijfelachtige daden. Meestal onterecht, en dan zal alles moeten wijken om dat recht te zetten. Of je wordt verraden. Dan moet de verrader boeten voor zijn daden. At all cost.
Nog niet afgehaakt? Mooi. Dan volgen vanaf nu een aantal beknopte omschrijvingen van een aantal prachtfilms die helaas wat in de vergetelheid zijn geraakt. Althans in ieder geval bij het grote publiek. Dat is jammer, want het zijn vaak echt heel goede films die meer verdienen dan een handje vol kijkers.
Fury
Te beginnen met misschien wel de doorbraak van Spencer Tracy. Fury (1936), van een van de grootste regisseurs immer, Fritz Lang, speelt zich voor een groot deel af in de rechtbank. Ook een Courtroom Drama dus. De hoofdpersoon, die verassend genoeg de naam Joe draagt, is een victim of circumstance. Hij is een hardwerkende jonge man die net genoeg centjes heeft verdiend om met zijn lief te trouwen. Onderweg naar haar wordt hij echter aangehouden door oom agent en aangezien als moordenaar. Door een wat ongelukkige samenloop van omstandigheden belandt hij al snel achter de tralies.
Buiten is een boze menigte dorpelingen druk bezig onrust te zaaien en elkaar op te zwepen. Uiteindelijk gaan ze stevig rellen en vliegt de gevangenis waarin Joe zit opgesloten in brand. Nadat de balans is opgemaakt bevinden we on in de rechtbank. De nabestaanden klagen daar een flink aantal dorpelingen uit de menigte aan voor het lynchen van Joe. Want dat mag uiteraard niet, en het levert je als je schuldig bevonden wordt zelfs de doodstraf op. Om te vervolgen voor moord is over het algemeen wel een lichaam nodig, en laat dat nu net spoorloos verdwenen zijn..
Scandal Sheet
Erg leuk aan deze oude films vind ik dat het je inkijk geeft in hoe het leven er toen ongeveer uitgezien moet hebben. Elke man strak in pak, geen TV’s, brakke maar toffe auto’s, je belde eerst met de Operator om je door te schakelen en op elke straathoek stond een jochie kranten te verkopen. Kranten waren een stuk machtiger in die tijd. Het was de enige manier om visueel op de hoogte te blijven van wat er in de wereld gebeurde. Want de radio was er natuurlijk wel.
In Scandal Sheet (1952) gaat het om zo’n krant en de pogingen van een van haar verslaggevers – Steve McCleary – om de zogeheten LonelyHearts Killer op te sporen. Het is geen spoiler als ik verklap dat de dader de editor van diezelfde krant is. In het begin is hij nog vol vertrouwen en spoort hij de verslaggever zelfs aan om door te zetten, terwijl die er eigenlijk helemaal geen zin in heeft. Dat blijkt een niet heel handige actie, want natuurlijk sluit het net zich daarna langzaam om hem heen. Maar ja, wat kun je dan nog doen?
De slow pace van oudere films vind ik heerlijk. Het geeft je als kijker de kans ook even na te denken over bepaalde situaties. Wat zou jij doen als…? De films zijn echter nooit zo traag dat het vervelend wordt. De spanning die gecreëerd wordt in lange close up shots van in het nauw gedreven mensen is veel groter dan wanneer alles snel snel moet. In Scandal Sheet wordt veel tijd gestoken in o.a. het rondgaan langs bars in de stad om maar ergens iemand te vinden die die ene belangrijke aanwijzing kan geven.
Angel Face
“Ja..”, hoor ik je nu denken, “Allemaal leuk en aardig, maar waar blijven die dodelijke dames?” Komt dat even goed uit. Angel Face (1952), de titel van deze film, verwijst uiteraard naar het gezicht van de dame (Jean Simmons) die deze film de ietwat gestoorde Femme Fatale speelt. Ze is bloedmooi, maar zit er ook daadwerkelijk een engel achter het aantrekkelijke gezicht? Ze begint met het verleiden van Frank, die daardoor flink in de problemen komt bij zijn vriendin. Iedere vezel in je lichaam schreeuwt dan ‘LET IT GO!’. Maar nee. Gezond verstand doen we niet aan in dit soort films.
Dus dan raak je verstrikt in de spelletjes van deze sowieso vrij geschifte familie. Moeders wordt vergiftigd, of niet, en ze beschuldigen elkaar van vanalles. Wie valt er te vertrouwen? Dan beginnen er doden te vallen. Jij wordt aangewezen als schuldige. Is dat dan genoeg reden om te vertrekken? Nope. In plaats van omdraaien en wegwezen trouw je gewoon met haar. Je vertrouwt haar echter voor geen cent. Terecht? Je staat nog een aantal keer op het punt te vertrekken, maar doe je dat? Nee natuurlijk niet. Ja, dan vraag je er gewoon om…
Key Largo
Je weet wel, die waar de Beach Boys over zingen. Key Largo (1948) is een van de vele eilandjes in de Florida Keys. Daar speelt dit verhaal zich af. In een hotel tijdens een grote storm. Het zal je maar gebeuren. Typisch Film Noir is de victim of circumstance. Je was toevallig in de buurt en dan zit je ineens opgesloten in een hotel met een van ‘s lands grootste criminelen, Johnny Rocco. Lekker dan. Al is een geluk bij een ongeluk dat je ook bent opgesloten met de immer charmante Lauren Bacall. Oh, en je naam is natuurlijk Frank. Maar dat mag geen verassing meer zijn.
Dit is waarschijnlijk de bekendste minder bekende Film Noir in deze blog. Dat zal komen door de sterrencast. Naast Bacall speelt haar man Humphrey Bogart de hoofdrol, en speelt Edward G. Robinson de rol van badjasdragende gangster. Dan heb je vind ik toch wel de koning van de Film Noir (Bogart) en twee van de betere acteurs van die tijd samen in een film. Of en hoe Frank zich uit deze situatie gaat redden moet je maar gaan zien.
Brute Force
Als je cast een acteur bevat met als naam ‘Sir Lancelot’ dan levert je dat bij mij meteen bonuspunten op. Maar deze film raakt ze dan meteen ook weer kwijt. Hij is namelijk vrij irritant, maar zijn rol is gelukkig snel uitgespeeld. De hoofdrol in Brute Force (1947) is weggelegd voor Burt Lancaster die de rol van – you guessed it – Joe speelt. Hij zit samen met wat celgenoten in een gevangenis. Door de film heen zie je een aantal flashbacks die uitleggen hoe en waarom iedereen uit de groep in het gevang is beland. De ene heeft gefraudeerd, de ander gemoord. Hoe dan ook, ze zitten allemaal in dezelfde cel. En ze willen eruit. Ontsnappen dus.
Dan moet wel afgerekend worden met Captain Munsey. Het zou me niks verbazen als dit personage model heeft gestaan voor de sadistische Percy uit The Green Mile. Hij schuwt geen geweld en hij houdt ook van gemene spelletjes ten koste van de gevangenen. Maar er moet ook een ontsnappingsplan gemaakt worden, want hoe geraak je door de poort en over de enige brug die toegang biedt tot het eiland waarop de gevangenis staat?
Iets wat ik nog niet verteld had over Film Noirs is dat ze meestal enorm rechtvaardig zijn. Daarmee bedoel ik dat als je een evil sob prison guard bent, je best wel eens vroegtijdig zou kunnen overleiden. Maar ook ontsnappen uit een gevangenis is niet echt zoals het hoort, dus dat loopt meestal ook fout af. De good guy wint eigenlijk altijd, soms met de mooie dame, soms enkel als de grote held of soms door als enige niet dood te gaan. Er zijn uitzonderingen, maar of dit er ook een is?
The Big Clock
Nee nee! Daar staat nog een ‘l’ tussen! Phew, gelukkig maar. The Big Clock (1948) draait net als Scandal Sheet om een Editor en een Reporter. Alleen zijn deze keer de rollen min of meer omgedraaid. De baas beschuldigt arme George van een moord die hij niet heeft gepleegd. Deze film begint met iets wat je ook vaak tegenkomt in Film Noirs. Een narrator – vaak de hoofdpersoon – vertelt over zijn huidige, vaak penibele, situatie. Vervolgens gaan we terug in de tijd om te zien hoe dit alles toch zo heeft kunnen lopen. Tegen het eind van de film zijn we dan weer terug bij dat moment om te zien hoe het allemaal afloopt.
We zien George door een hal in een donker gebouw sneaken, beveiliging omzeilen en iets zeggen over ‘shoot to kill’. Maar waarom? Woei, een flashback! Het blijkt dat er een moord is gepleegd. Een date met een mysterieuze dame terwijl je eigenlijk op huwelijksreis zou moeten gaan met je vrouw, een zoektocht naar een groene klok en een schilderij van twee handen later wordt je ineens verdacht van moord. In het begin heeft George niet eens door dat hij achter zichzelf aanzit. Vrij lullig (ha!). Nadat het kwartje valt schuift hij de moord in de schoenen van een niet bestaand persoon, om zo de tijd te creëren om zelf achter de echte moordenaar aan te gaan.
Tot slot
Mocht je nu denken, hij deed het erom. Films met Johnnies enzo. Dat valt mee. De volgende films zijn niet aan bod gekomen en hebben ook een Johnny, Joe of Frank in de hoofdrol: The Killing, The Postman Always Rings Twice, The Blue Dahlia, Odd Man Out (heel toffe film!), Pitfall, Johnny Eager, The Fallen Sparrow, Side Street, The Undercover Man, I Walk Alone, The Sniper, Kansas City Confidential, All My Sons, Night Has A Thousand Eyes, Force Of Evil, D.O.A..
En we gaan vrolijk nog even door: Johnny O’Clock, They Drive By Night, Bullets Or Ballots, I Wake Up Screaming, I Walk Alone, The Mob, Raw Deal, One Way Street, Bordertown, City That Never Sleeps, Johnny Allegro. Maar goed. Naast Odd Man Out (1947) zou ik nog graag wat aanbevelingen doen, mocht bovenstaande lijst niet voldoende zijn.
Allereerst The Woman In The Window (1944). Eigenlijk misschien wel een van de beste Film Noirs ooit, ware het niet dat er op een bepaald moment iets gebeurt… Jammer. Maar de film is retespannend en geweldig, op dat ene minuutje na.
Dan verder nog Out Of The Past (1947), Orson Welles’ The Stranger (1948), John Huston’s The Asphalt Jungle (1950), In A Lonely Place (1950), Dark Passage (1947) met wederom Bogart & Bacall, The Unsuspected (1947), High Sierra (1941), The Killers (1946) en tot slot Fritz Lang’s versie van Hitchcock’s Rebecca, Secret Beyond The Door (1947). Die laatste is overigens geen remake ofzo, maar een compleet ander verhaal wat een aantal gelijkenissen vertoont. Niet zo goed als Rebecca (maar wat is dat wel?), toch erg spannend en goed te kijken.
